Hari ini genaplah 1435 tahun perkiraan tahun dan bulan dalam Islam dan di Malaysia, hari ini dijadikan sebagai satu lagi hari untuk bercuti dan menyambutnya. Perkiraan bulan dan tahun ini dilaksanakan dengan mengambil kira peredaran bulan dan sangat popular dengan gelaran takwim qamari.
Barangkali nama arab (' قمر ' qamar = bulan) yang digunakan dalam Bahasa Melayu bagi menjelaskan jenis perkiraan tersebut menyebabkan mungkin ramai yang menyangka hanya 'tahun/bulan Islam' sahaja yang menggunakan peredaran bulan sebagai asas kalender mereka. Sedangkan, kebanyakkan etnik dan bangsa turut menggunakan pergerakkan bulan sebagai asas kepada kalender mereka seperti Cina, Korea, Jepun, Vietnam dan India.
Sebab itulah penulis sangat tidak setuju dengan istilah yang digunakan di Singapura yang merujuk 'Lunar New Year' sebagai sambutan 'Gong Xi Fa Chai' atau Tahun Baru Cina kerana melalui definisi, Awal Muharam juga ialah sejenis 'Lunar New Year.' Hal ini membangkitkan pertikaian dasar di Singapura yang seolah-olah tidak mengiktiraf kewujudan bangsa Cina di negara itu dan tidak sensitif terhadap kewujudan kalender lain yang turut menggunakan takwim qamari sebagai asas pengiraan kalender mereka, seperti kalender Hijriah dan kalender India.
Kembali kepada Hijrah; takwim Islami ini mengambil kira masa penghijrahan Nabi Muhammad sallallahu alaihi wasallam bersama-sama sahabat baginda, Abu Bakar As-Siddiq radiallahuanhu daripada Makkah ke Madinah. Apa yang menarik ialah pengkisahan hijrah itu disertai dengan peristiwa di sebuah gua yang dikenali sebagai Gua Tsur yang menjadi tempat persembunyian kedua-dua Nabi SAW dan Abu Bakar daripada musyrikin Makkah yang sedang mengejar mereka.
Salah satu keajaiban yang dikhabarkan dalam peristiwa di gua itu ialah peranan labah-labah dan burung yang membina sarangnya di pintu gua tersebut. Hal ini menyebabkan musyrikin Makkah yang sedang mencari mereka tidak berkeinginan untuk masuk atau tunduk ke lubang gua tersebut kerana kewujudan kedua-dua alamat tadi (sarang labah-labah dan burung) cukup untuk meyakinkan tiada siapa yang telah memasuki gua tersebut.
Justeru, mengambil manfaat daripada kejadian sarang labah-labah itu, kerajaan Malaysia telah menggunakan gambaran sarang labah-labah sebagai simbol kepada sambutan Awal Muharam peringkat kebangsaan yang lebih popular digelar Maal Hijrah. Simbol itu digunakan daripada tahun ke tahun dan seolah-olah menjadi simbol atau logo rasmi sempena sambutan Maal Hijrah. Kelihatan sungguh cocok sekali sambutan Maal Hijrah dengan simbol sarang labah-labah dengan huruf ha di tengah-tengahnya itu.
Namun, hasil penerbitan naskhah-naskhah baharu yang membuat analisis dan perbandingan terhadap pengkisahan-pengkisahan yang popular dan berlegar di dalam masyarakat, didapati bahawa kisah bantuan labah-labah, burung dan sarang mereka itu boleh dipertikaikan kesahihannya. Misalnya karya Khadijah Bukan 40 Tahun ketika berkahwin dengan Rasulullah sallallahu alaihi wasallam, membawa sejumlah laporan ulama-ulama yang mendhaifkan kisah tersebut sama ada terus kepada kisah itu mahupun berasaskan kepada perawi-perawi yang meriwayatkan kisah tersebut (Mohd Dzul Khairi Mohd Noor, 2012, 71-75). Pun begitu, pengarang turut menyertakan penghasanan hadis lain yang berkaitan seperti daripada Ibn Hajar dan Ibn Kathir tanpa penglibatan watak burung.
Bahkan, sebelum ini pun dalam sebuah naskhah lain turut meletakkan kisah labah-labah dan burung di pintu gua Thur itu sebagai kisah yang dhaif. Naskhah tersebut ialah Kisah Para Nabi yang Tidak Boleh Dijadikan Hujjah. Bagaimanapun, perlu dijelaskan di sini penulis naskhah pertama berguru kepada penulis naskhah kedua; maka tidak hairanlah sekiranya pendapat yang ditakqulkan adalah sama. Akan tetapi, hal ini sudah cukup untuk meletakkan kisah ini mempunyai pertikaian-pertikaian yang perlu dibincangkan sekiranya kisah tadi hendak dijadikan dalil atau hujjah mengangkat peranan labah-labah dalam hijrah Nabi sallallahu alaihi wasallam.
Ada yang mungkin berhujjah, sesungguhnya peranan labah-labah dan sarangnya itu sabit di dalam Al-Quran sehinggakan ada di antara surah di dalam kitab suci itu dinamai Al-Ankabut (bermaksud labah-labah). Maka, hujjah ini boleh dijawab sebagaimana berikut.
Pertamanya, penamaan surah dalam Al-Quran tidak semestinya menunjukkan pengiktirafan terhadap subjek yang diangkatkan sebagai nama. Misalnya, surah Al-Baqarah tidak mengangkat lembu betina sebagai subjek perbahasan yang paling utama, apatah lagi hendak memberikan kelebihan kepada haiwan tersebut. Sementara Surah Muhammad yang sebahagian besarnya membincangkan hal-hal berkaitan jihad terhadap orang kafir, sememangnya merupakan satu penghormatan kepada Nabi Muhammad sallallahu alaihi wasallam daripada segi penamaan.
Keduanya, sebagai hujjah penguat kepada hujjah pertama iaitu labah-labah dan sarangnya yang dipetik permisalan oleh firman Allah Taala bukanlah berbentuk pengiktirafan. Sebaliknya, perbandingan yang Allah firmankan dalam Surah Al-Ankabut ialah betapa rapuhnya iktiqad golongan musyrikin yang menyembah dan meminta perindungan daripada selain Allah seumpama betapa rapuhnya sarang atau rumah yang dibina oleh labah-labah. Firman-Nya dalam Al-Quran yang bermaksud:
‘Bandingan orang yang menjadikan yang lain daripada Allah sebagai pelindung ialah seperti labah-labah yang membuat sarang, sesungguhnya sarang-sarang yang paling reput ialah sarang labah-labah; sekiranya mereka mengetahui.’ (Surah Al-Ankabut, 29 ayat 41)
Memetik pendapat Al-Qurtubi, perbandingan terhadap sarang labah-labah itu adalah untuk memberikan gambaran tentang rapuhnya sarang itu, tidak dapat memberikan sebarang pertolongan dan perlindungan daripada cuaca panas dan sejuk (Salahuddin Abdullah dan Omar Khalid, 2009, 468). As-Sa'di berpendapat bahawa labah-labah ialah haiwan yang sangat lemah rumahnya pula ialah rumah yang paling rapuh. Manakala membina rumah yang rapuh itu tiadalah memberikan kekuatan kepada si labah-labah melainkan bertambah lagi kelemahannya. Maka begitulah juga orang-orang yang meminta pelindung selain daripada Allah, maka mereka bertambah lemah, bertambah reput malah tidak dapat sebarang pertolongan sekecil mana pun daripada sembahan-sembahan mereka itu. (2007, 487).
Nyata di sini penyebutan ibarat labah-labah dan sarangnya bukannya hendak mengangkatnya sebagai haiwan yang kecil namum berjasa atau cukup berjaya dalam berperanan dalam Islam atau sejarah Islam, sebaliknya menjadi kiasan kepada sembahan-sembahan yang lemah, dan yang si penyembahnya pula semakin dilemahkan oleh kelakuan menyembah yang lemah. Oleh sebab itu, labah-labah dijadikan misalan kepada orang yang meminta kepada yang selain daripada Allah yang tidak mengetahui bahawa mereka akan semakin rugi daripada pertolongan Allah.
Justeru, dengan kisah yang diragui statusnya dan tafsiran ayat Al-Quran yang bertentangan dengan gambaran asal dibuat untuknya, adakah sarang labah-labah masih releven untuk dijadikan simbol Maal Hijrah? Mungkin ada haiwan lain yang boleh dijadikan sebagai simbol hijrah seperti lebah kerana dalam kalam-Nya itu jelas mempunyai isyarat untuk memikirkan kejadian lebah, sarangnya dan madunya (boleh rujuk surah An-Nahl).
Ataupun, untuk bersikap lebih neutral dan tidak terlalu taksub kepada haiwan, bolehlah dibuat satu logo lain yang menerapkan gesaan untuk berhijrah ke arah kebaikan. Walaupun sebenarnya memang diakui, sambutan Maal Hijrah tidak semestinya memerlukan logo.
Namun, tidak juga menafikan penggunaaan logo sarang labah-labah sebagai simbol sambutan boleh dilihat sebagai bertentangan dengan isyarat yang dibawa oleh Al-Quran itu sendiri, kerana sarangnya yang rapuh itu tidak memberikan kebaikan kepada dirinya sendiri, apatah lagi kepada orang lain. Justeru agak menyimpang daripada hasrat asal mengingati peristiwa hijrah yang merupakan titik permulaan ketamadunan Islam di atas muka bumi ini.
Rujukan
Abdurrahman bin Nashir As-Sa'di, Taisir Al-Karim Ar-Rahman fi Tafsir Kalam Al-Mannan, jld 5, terj. Muhammad Iqbal et. al., Jakarta: Pustaka Shifa, 2007.
Mohd Dzul Khairi Mohd Noor, Khadijah Bukan 40 Tahun Ketika Berkahwin dengan Rasulullah sallallahu alaihi wasallam, Seremban: Creative Publika, 2012.
Salahuddun Abdullah dan Omar Khalid, Tafsir Mubin, jld 4, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 2009.
No comments:
Post a Comment